the art of raising kids _ երեխաներ մեծացնելու արվեստը

Էս գրառման մեջ մանրամասն պատմելու եմ նոր թթխմոր սարքելու մասին։ Եթե նախապատմությունը չեք ուզում կարդալ, անմիջապես գնացեք ներքև, գրառման կեսից նկարագրել եմ օրական քայլերով գործողությունները։ Խանութում էստեղ թթխմորով հացերը որպես կանոն թթու են ու շատերի մոտ տպավորթյուն ա ստեղծվում, թե թթխմորով հացը թթու է։ Թթխմորով հացը կարող է լինել թթու ու ոչ թթու։ Թթու է ստացվում, եթե խմորի խմորման ընթացքը սառնարանում 24 ժամից ավել է տևում։ Դրանից քիչ խմորվելու դեպքում այն չի ունենում թթու համ։ Քովիդից առաջ խմորիչով հաց թխելու փորձեր շատ եմ արել, բայց 2020թ․ սկզբներին ավելի ակտիվ սկսեցի թխել ու դրան զուգահեռ ինտագրամով տեսնում էի, թե ինչ մեծ տարածում ա գտնում թթխմորով հացը։ Սկզբում մտածեցի, թե ինչու պետք ա էդ երկար գործընթացի մեջ թաթախվեմ, եթե խմորիչով արագ ու լավ ստացվում ա, բայց ինստագրամի ալգորիթմն իր գործն արեց։ Սկսեցի ավելի հաճախ տեսնել թթխմորով հացի նկարներ, վիդեոներ ու վերջը որոշեցի ես էլ միանալ էդ հավես ալիքին։ Կարդացի, ուսումնասիրեցի, օգտակար հատկությունների մասին հետաքրքրվեցի, փորձեցի ու 202...

Երեկ խոսակցության ընթացքում տղաս ասաց, որ ուսուցիչը մի քանի բառով ասել էր Պարալմիպիկ խաղերի մասին, գուգլի փնտրելու դաշտում տեսել էին խորհրդանշող նկարը։ Ես էլ առիթից օգտվեցի ու էս թեմայով սկսեցինք զրուցել։ Առաջարկեցի միասին նայել բացման արարողությունը։ Մի քանի րոպեանոց վիդեո էր ու ավելին ուզեցին, բայց դեռ նոր էր սկսել ու ավել բան չկար դիտելու, մենք էլ յություբով 2014 թվականի առաջին պատահած մրցումը դիտեցինք։ Տղամարդկանց լողի մրցումն էր։ Հա՛մ դիտում էինք, հա՛մ քննարկում։ - Պարալիմպիկ խաղերը հաջորդում են Օլիմպիական խաղերին ու այս ձմեռային խաղերը Պեկին - 2022 կայանալու է մարտի 4-13։ - Պատմեցի, որ մասնակցում են սահմանափակ ֆիզիկական հնարավորություններ ունեցող մարզիկները։ - Քննարկեցինք մարզիկների ֆիզիկական տարբերությունների, պատրաստվածության մասին։ - Իրենց մոտ էլ լիքը հարցեր առաջացան, պատասխաններից ավելի շատ նոր հարցեր - իսկ ինչո՞ւ են ձեռքերը կարճ, բա ո՞նց ա լողալու, իսկ ինչո՞ւ մի ոտք չունի, եթե ձեռք չունի, ո՞նց ա բռնվելում, իսկ դժվար չի՞։ Ասացի, որ դժվար ա, բայց իրենք մեծ ջանք ու ժամանակ են տ...

Գեզլայթինգը էմոցիոնոլ ճնշման ու բռության ձև է։ Որևէ մեկին գեզլայթ անել նշանակում է արժեզրկել նրա իրականությունը, ժխտել փաստերը, նրա զգացմունքները։ Գեզլայթինիգի ենթարկողը թիրախին ստիպում է չլսել սեփական հույզերը, մերժել շուրջը կատարվող իրադարձությունները։ Որտեղի՞ց ծագեց անունը Այս եզրույթի անունն ու կիրառումը տարածում գտավ 1944 թվականի Gas Light ֆիլմից հետո, երբ ֆիլմում ամուսինը հատուկ լամպերն էնպես է անում, որ թրթռան։ Հերոսուհին նկատում է դա ու ամուսնուն ասում է այդ մասին, իսկ ամուսինն էլ կնոջը համոզում է, թե նման բան չկա, աչքին է երևում, այդ ամենն իր գլխում է կատարվում։ Այսպիսով, ամուսինն իրեն սիրող ու անվեհապահորեն վստահող կնոջը գեզլայթի է ենթարկում, իսկ կինն էլ սկսում է կասկածել իր իրականության ընկալում վրա։ Գեզլայթինգի կարող են ենթարկել տարբեր ոլորտներում, օրինակ՝ ընտանիքում, աշխատավայրում, քաղաքական դաշտում, ընկերական ու ռոմանիկ հարաբերություններում, ամեն հնարավոր հարաբերություններում։ Սովորաբար գեզլայթերն ունի թիրախի հարգանքը, վստահությունը, և գեզլայթերն ունի որոշակի իշխանություն...

Ամանորյա տոներին ընդառաջ շատ երեխաներ նամակներ են գրում Ձմեռ Պապին, մեծ հույսով սպասում ամանորյա հրաշքին ու խնդրած նվերներին, իսկ որոշները սկսում եմ հարցեր տալ, կասկածել նրա գոյության մասին, քանի որ չեն պատկերացնում, թե ինչպես է մեկ գիշերվա ընթացքում հասցնում բոլորին նվեր տալ, ինչ գիտի` ով է իրեն լավ պահել, ով՝ վատ, ինչպես է սահնակով ու եղջերուներով թռչում, և այլն։ Հաճախ էլ համադասարանցիները կամ մեծ երեխաներն են նրանց բացատրում ու ապացուցում, որ Ձմեռ Պապ չկա։)  Որոշ երեխաներ շատ ծանր են տանում իրենց բացահայտումը ոչ թե նրա համար, որ Ձմեռ Պապ գոյություն չունի, այլ, որ իրեն այսքան տարի շարունակ խաբել են։  Երբեմն ծնողները պատրաստ չլինելով նման քննարկմանը, սկսում են թեման փոխել կամ համոզել, որ հաստատ կա, չհավատան ուրիշ երեխաների։  Կան նաև ծնողներ ովքեր ի սկզբանե ավանդույթը չեն դարձնում Ձմեռ Պապից նվեր անելը, ներկայացնում են որպես հեքիաթային կերպար ու համարում են, որ պետք չի երեխային խաբել։  Ինչպե՞ս երևակայական աշխարհից իրականություն անցումը սահուն դարձնել Եթե երեխան ...

Այս օրերին մտաբերեցի հոգեբանական տրավմայի տեսակներից մեկը, որը կարծում եմ լիարժեք նկարագրում է շատերի ներկայիս վիճակը։ Ի՞նչ է անորոշ կորուստը։  Մոտ 50 տարի առաջ այս եզրույթի մասին առաջին անգամ ուսումնասիրել ու աշխատություններ է գրել Փոլին Բոսսը։ Եկեք քննարկենք անորոշ կորստի երկու տեսակները։ Անորոշ կորուստը կարող է վերաբերել ինչպես մարդկային, այնպես էլ նյութական կորուստներին։ Առաջին տեսակի օրինակներ կարող են լինել կոմայի մեջ գտնվելու վիճակը, ուղեղի վնասվածքի պատճառով հիշողության կորուստը կամ տարիքի հետ առաջացած դեմենցիան (dementia)։ Այս վիճակներում գտնվողի հարազատների մոտ առաջանում է անորոշ կորստի զգացում։ Այսինքն՝ ընտանիքի սիրելի անդամը ֆիզիկապես կա, ողջ է, սակայն նրա հետ հաղորդակցումը, կապը սկսում է աստիճանաբար թուլանալ կամ կտրուկ ընդհատվել։ Պատերազմից հետո մենք գիտակցում ենք, որ մի շարք տարածքներ, հողեր ֆիզիկապես կան, գոյություն ունեն, բայց այլևս մերը չեն։ Տեղահան եղած մարդիկ ովքեր գիտեն իրենց տները, պարտեզները, ծառերը կան, բայց դրանք այլևս իրենց չեն պատկանում, չեն կարող գնալ ե...

Պատերազմի ժամանակ մարդկային, տարածքային կորուստները ցավոք անխուսափելի են: Նկատեցի, որ ինձ մոտ և իմ շրջապատի մարդկանց մոտ պատերազմի, կորստի ընկալումը տարբեր կերպով է արտահայտվում։ Այս անգամ մտածեցի հետաքրքիր կլինի գրեմ կորստի, ցավի ու վշտի մասին։  Այսօր մեզ համար ցանկացած զինվորի ու քաղաքացու վաղաժամ մահն ընկալում ենք որպես հարազատի կորուստ, սգում ենք յուրաքանչյուրի համար։ Եկեք փորձենք  հասկանալ, թե ինչ փուլերով ենք անցնում կորստի և վշտի ժամանակ։ Չնայած, որ տարբեր հոգեբաններ տարբեր փուլերով են նկարագում կորստի (ինչպես մարդկանց, այնպես էլ ցանկացած այլ երևույթի կորուստը) ընկալումը, կարծում եմ պետք է հիշենք, որ յուրաքանչյուր մարդ տարբեր կերպով է անցնում այդ փուլերով և պարտադիր չէ, որ պահպանի այդ փուլերի հաջորդականությունը։ Գուցե լինեն մարդիկ ովքեր որոշ փուլերը բաց թողեն, շրջանցեն, իսկ որոշների մոտ կրկնվեն փուլերը, գուցե մեկի մոտ մի փուլը երկար տևի, մյուսը՝ կարճ, իսկ մեկ ուրիշն էլ անսպասելի կերպով արձագանքի կորստին։ Վիշտը բարդ գործընթաց է, և այս փուլերը կարող ենք ընկալել որպես ուղե...

Բարև, եթե կարդում եք սա, մի րոպե դադար տվեք ու ուսերի լարվածությունը թուլացրեք, թիկունքն ուղղեք, շնչեք խորը, դանդաղ արտաշնչեք, կատարեք մի քանի անգամ։ Այս օրերի ընթացքում բոլորս զօր ու գիշեր գամված ենք մեր հեռախոսներին, համակարգիչներին, ու հեռուստացույցերին։ Ու այս ամենը շատ շատերի մոտ առաջացրել է երկրորդային տրավմա, մտավոր գերծանրաբեռնվածություն, burnout։ Այսինքն, չլինելով առաջնագծում, անձամբ չշփվելով այս ամենի հետ, սակայն ամեն օր տեսնելով զոհերի թիվը, վիրավորների նկարները, ավերվածությունները, ինչպես նաև նորությունների բացակայությունը մեզ նույնպես հյուծում են թե՛ ֆիզիկապես, թե՛ հոգեպես։ Հիմա առավել քան երբևէ կարևոր է, որ հետևենք մեր ֆիզիկական ու մտավոր առողջությանը։ Որո՞նք են երկրորդային տրավմայի նշանները մեղքի զգացում, թե ինչու եմ ես էստեղ ապահով, իսկ մեր զինվորները կյանքը չեն խնայում ու նվիրում են հայրենիքին։  անկարողության զգացում, ցանկացած գործողություն թվում է անօգուտ ֆիզիկական խնդիրներ, ցավեր, հոգնածության զգացում, աչքերի կարմրություն, ընդհանուր թուլություն, սրտխփոց ախորժակի ...

Ցանկացած սիրող ծնող իր պատկերացումների չափով փորձում է տալ առավելագույնն իր երեխաներին և բնական է, որ ծնողները երեխաների առաջ դնում են որոշ պահանջներ, ակնկալիքներ ու սահմաններ, օրինակ՝ երեխայի տարիքին համապատասխան ակնկալիքներ սովորելու, սահմաններ վարքի վերաբերյալ, սակայն պետք չէ ենթադրել, որ նրանք ամեն ինչ անելու են այնպես ինչպես որ պլանավորել են ծնողները։ Հետաքրքիր է և տարօրինակ, որ մի շարք մարդկանց համար իրենց երեխաները պետք է ապրեն ըստ իրենց պատկերացումների ու սպասումների, որ օրինակ 1. երեխան մինչև կյանքի վերջ լինելու է շնորհակալ ծնողի ցանկացած որոշման և գործողության համար։ 2. երեխան գնահատելու է ծնողի զոհաբերությունները։  Նախ հիշենք, որ պետք չէ զոհաբերել սեփական եսը ոչ ոքի համար։ 3. երեխան դպրոցում ունենալու է բացարձակ առաջադիմություն։  Իսկ ո՞վ ասաց, որ պարտադիր է, որ երեխան լինի գերազանցիկ։ Շատ կարևոր է, որ ունենա հետքրքրություններ, բայց պարտադիր չէ, որ ամեն բնագավառից ունենա գերազանց գիտելիքներ։ Երեխայի առջև դրված բարձր առաջադիմության ակնակլիքները երեխայի համ...

Ի՞նչ գիտենք Ինքնակոչի համախտանիշի (Imposter(-or) Syndrome) մասին: Եթե նույնիսկ անունը ոչինչ չի ասում, կարծում եմ, որ այն շատ շատերին ծանոթ է ու հավանաբար այն զգացել եք գոնե մեկ անգամ։  Եկեք հասկանանք, թե ինչ է այն իրենից ներկայացնում։  Ինքնակոչի սինդրոմը  ներքին համոզմունքն ու հավատն է, որ մենք այդքան էլ ունակ, գիտակ ու փորձառու չենք որքան որ ուրիշներն են մեզ համարում։ Այս սինդրոմի ժամանակ հաճախ մարդն ունի վախի զգացում, որ ուրիշները հանկարծ կհասկանան, որ նա այդքան էլ խելացի ու հմուտ չէ, շուտով գլխի ընկնեն, որ այդքան էլ փորձառու և գիտակ չէ, կբացահայտեն նրա անկարողությունն ու կեղծ լինելը, անհամապատասխանելիությունը տվյալ գործը կատարելու համար, տվյալ թիմում ներգրավվելու համար։ Սա պարզպես նոր գործ անելուց առաջ սեփական ուժերի վրա անինքնավստահությունը չէ, որը մի քանի անգամ անելուց հետո անհետանում է, այդ ինքնակոչի զգացումը կարծես անբաժան մասն է դառնում մարդու կյանքում։  Այն կարող է բացասաբար ազդել ցանկացածի վրա, անկախ տարիքից, մասնագիտացումից, սոցիալական կարգավիճակից, հմտութ...

Այնցալ տարի գրառում էի կատարել, թե ինչպես կարելի է օգնել երեխային դասապատրաստման ժամանակ, ինչ պայմաններ կարելի է ստեղծել, իսկ այս տարի ինձ համար այլ առաջնային թեմաներ կան։ 2020-2021թթ․ ուսումնական տարին բավականին կտարբերվի նախորդներից ու անպայման որպես հիշեցում ուզում եմ նշել, որ որքան էլ դժգոհ լինենք դպրոցի ու դասերի հետ կապված մի շարք որոշումներից (գուցե կուզեիք դասերը տնից լինեին հեռավար կամ կուզեիք երեխաները ֆիզիկապես գնային դպրոց, կուզեիք դիմակ դնեին կամ չդնեին, և այլն), ուշադիր լինենք, որ մեր դժգոհությունները, սուր քննադատությունները երեխաների մոտ չարտահայտենք, քանի որ նրանք արդեն իսկ այս ամենից շփոթված են ու ակնկալում են մեզնից կայունություն և հաստատում, որ ամեն ինչ լավ է լինելու։  Կարծում եմ ավելի արդյունավետ կլինի եթե երեխաներին քաջալերենք, ասենք որ թեկուզ չգիտենք, թե ինչ կլինի հետո, ինչպես կկազմակերպվեն դասերը մի քանի ամսից, վստահեցնենք, որ այս ամենը ժամանակավոր է։ Այս ուսումնական տարվա պահանջները չեն կարող լինել անցյալ տարվա նման։ Ըստ իս, այս տարի առաջնային տեղ...

Երբևէ ուշադրություն դարձրել ե՞ք, թե ինչպես եք խոսում ու ինչպիսի հարաբերությունների մեջ եք ինքներդ ձեզ հետ ու շրջապատող մարդկանց հետ։ Ի՞նչ դեր ունեք ձեր մտքում, ընտանիքում ու աշխատավայրում։ Եկեք վերլուծենք Կարպմանի եռանկյան դերերը և հասկանանք, թե որոնք են այդ դերերը, արդյոք մենք հայտնվու՞մ ենք այդ դերերում, թե ոչ, եթե այո, ապա որն ենք ընտրում։ ԶՈՀ Զոհը վստահ է, որ նա ոչնչում մեղավոր չէ, ուրիշներն են մեղավոր, ինքն իրեն միշտ խղճում է ու կարծում է կյանքն անարդար է իր հանդեպ, ոչ ոք չի հասկանում իրեն, քիչ են սիրում կամ չեն սիրում և այլն։ Երբեմն այս դերը վերցնում է շահագործելու ու շահարկելու համար, երբմեն էլ անկեղծ մտածում է, որ ոչինչ չի կարող փոխել, անզոր է, բողոքում է, ինքն իրեն անօգնական է համարում ու սպասում է, որ մեկը կգա իրեն կփրկի։ ՀԱԼԱԾՈՂ Հալածողը վստահ է, որ շրջապատված է հիմարներով, բոլորին իրենից ցածր է դասում, ցանկացած խնդրի դեպքում իրենից բացի բոլորը մեղավոր են, ոչ ոքի չի վստահում, միկրոմենեջեր է ու հաճախ հենց ինքն է ստեղծում զոհերին։ Հալածողի շարժառ...